Ongecontroleerde celdeling door ontsteking

Kanker is een zeer complexe ziekte en ontstaat door een ongecontroleerde celdeling in het lichaam. Deze verstoorde celdeling gaat vaak gepaard met een ontsteking in het lichaam. Een dergelijke ontsteking kan worden uitgelokt door bijvoorbeeld virussen en bacteriën, door blootstelling aan zonnestralen, chemische stoffen en röntgenstralen die het DNA in cellen kan aantasten, en door het afweersysteem aan een ongezonde levensstijl te onderwerpen.

In de omgeving van een chronische ontsteking zijn veel vrije radicalen aanwezig die door leukocyten (bepaalde witte bloedcellen) worden aangemaakt om de beschadigde of geïnfecteerde cellen uit te schakelen. Dit zorgt voor een giftige omgeving waarin het risico tot wijziging of verwijdering van het DNA in de gezonde cellen vergroot is. Als deze cellen in kwaadaardige cellen veranderen, dan ontstaat er door middel van een wildgroei aan celdeling een klomp cellen, oftewel een tumor. Een kwaadaardig gezwel kenmerkt zich doordat het door ander weefsel heen kan groeien en daar schade kan aanbrengen. Een goedaardig gezwel kent deze eigenschap niet en wordt ook geen kanker genoemd.

Een tumor kan alleen ontstaan doordat zijn cellen zeer specifieke – en voor ons immuunsysteem lastige – eigenschappen hebben. Met deze kenmerken kunnen kankercellen de aanvallen van ons immuunsysteem namelijk overleven of zelfs omzeilen. Kankercellen hebben onder meer de volgende eigenschappen:

• Ze kunnen niet door ons immuunsysteem tot een zelf geprogrammeerde celdood (apoptose) worden aangestuurd.
• Ze zijn ongevoelig voor signalen uit hun omgeving die het afremmen van de groei stimuleren.
• Ze zijn onbelemmerd in hun replicatiemogelijkheden.
• Ze kunnen door ander weefsel heen groeien. Ook door bloed- en lymfevaten, waardoor ze zich via deze vloeistofbanen gemakkelijk in andere delen van het lichaam kunnen nestelen. Dit heet een uitzaaiing of metastase. Daarbij kunnen kankercellen eigen bloedvaten opbouwen (angiogenese) om zo aan hun voedingstoffen te komen.
• Tumorcellen maken gebruik van een anaerobe stofwisseling (waarbij er geen zuurstof is). Hierdoor ontstaat er melkzuur dat tot een lage zuurgraad van de cel en de celomgeving leidt. Deze lage zuurgraad verlamt de werking van het immuunsysteem tegen deze tumorcellen.
• Kankercellen zijn voor het immuunsysteem vrijwel onzichtbaar.

Onder de naam kanker vallen ruim honderd ziekten, die allemaal voortkomen uit ongecontroleerde celdeling. Aangezien ons hele lichaam uit cellen bestaat, kan overal in ons lichaam kanker ontstaan, zoals in de organen (bv. alvleesklier, slokdarm, longen, borsten, huid), in het bloed en in de botten. Door uitzaaiing naar de hersenen kan ook hersenkanker ontstaan.

Er zijn een aantal factoren die de kans op het ontstaan van kanker vergroten. Dit zijn: informatie in de genen, infectieziekten, de leefomgeving (bijvoorbeeld veel zon) en leefstijl en voeding (bijvoorbeeld roken en overgewicht).